Chuyên gia, TTV VIAC góp ý dự thảo Nghị định của Chính phủ phân cấp quản lý Nhà nước một số lĩnh vực cho Thành phố Hồ Chí Minh

Ngày 10 tháng 1 năm 2024 vừa qua, tại Hội nghị “Nghiên cứu, thảo luận ý kiến đối với dự thảo Nghị định của Chính phủ phân cấp quản lý Nhà nước một số lĩnh vực cho Thành phố Hồ Chí Minh” do Ủy ban nhân dân TP. Hồ Chí Minh chủ trì, nhiều vấn đề, vướng mắc đã được đưa ra thảo luận. Đóng góp tại Hội nghị này, các trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) cũng đã có những chia sẻ, phân tích, cùng với đó là đề xuất một số điểm sửa đổi, bổ sung để hoàn thiện hơn dự thảo Nghị định nói trên.

Phát biểu tại Hội nghị, TS. Lê Xuân Thân – Ủy viên Ủy ban pháp luật Quốc hội Khóa 15, Giám đốc Chi nhánh VIAC tại Khánh Hòa đã đưa ra các nhận định và góp ý chi tiết về việc điều chỉnh, bổ sung và loại bỏ một số quy định nhằm phù hợp hơn với khung khổ các quy định pháp luật hiện hành. Cụ thể, TS. Lê Xuân Thân đã có các góp ý đối với dự thảo ở các nội dung sau: (i) Về cơ sở pháp lý ban hành Nghị định; (ii) Đánh giá tổng quan về các nội dung cần phân cấp trong dự thảo nghị định; (iii) Điều chỉnh lại với quy định tại Điều 1 Dự thảo để phù hợp với Nghị quyết 98; (iv) Điều chỉnh lại minh bạch, rõ ràng hơn đối với quy định tại khoản 1 Điều 4 và khoản 1 Điều 5 về thẩm quyền của Hội đồng nhân dân; (v) Mở rộng thêm nội dung phân cấp đối với các lĩnh vực khác như giáo dục, y tế, lao động; (vi) Cân nhắc việc việc dẫn cụ thể điều, khoản của các Luật, Nghị định, Thông tư ban hành trước đó để tránh tình trạng nội dung Nghị định dễ bị lạc hậu; (vii) Xem lại và loại bỏ một số nội dung có phần trùng lắp giữa các điều khoản; (viii) Cân chỉnh lại quy định tại chương về Điều khoản thi hành để đảm bảo tính chủ động của Thành phố khi triển khai.

PGS. TS. Võ Trí Hảo – Chuyên gia cao cấp Viện Pháp luật Quốc tế và So sánh, Đại học Kinh tế Luật ĐHQG TP. Hồ Chí Minh, Trọng tài viên VIAC qua nghiên cứu, đánh giá dự thảo Nghị định đã tiến hành phân chia dự thảo Nghị định thành 4 nhóm vấn đề bao gồm: (i) Nhóm 1: Các vấn đề mới đã có luật nhưng chưa có nghị định, thông tư hướng dẫn; (ii) Nhóm 2: Các vấn đề cũ nhưng văn bản hướng dẫn không rõ ràng; (iii) Nhóm 3: Các vấn đề cũ nhưng thuộc thẩm quyền xử lý của Thủ tướng; (iv) Nhóm 4: Các vấn đề cũ thuộc thẩm quyền của Trung ương. Tương ứng với các nhóm vấn đề, PGS.TS Võ Trí Hảo đã đề xuất một số giải pháp mà Thành phố có thể áp dụng. Đối với Nhóm 1 và 2, PGS. TS Võ Trí Hảo đề xuất việc cân nhắc áp dụng phương án thi đua lập quy nhằm chủ động và kịp thời xử lý vướng mắc cho doanh nghiệp, nhân dân. Theo đó, cơ quan địa phương nên được cho phép chủ động ban hành ngay lập tức văn bản hướng dẫn cho chính địa phương của mình nếu trung ương chưa kịp thời có chỉ thị. Đối với Nhóm 3 và 4, PGS. TS Võ Trí Hảo cho rằng có thể thực hiện phương án thủ tục hành chính song hành để tạo thuận lợi hơn cho người dân khi tiến hành các thủ tục hành chính, đồng thời nâng cao hơn vai trò của thành phố.

TS. Mai Hồng Quỳ - Trọng tài viên VIAC cũng có một số chia sẻ và kiến nghị trên cơ sở nghiên cứu và đánh giá thực tiễn vận hành. GS. TS. Mai Hồng Quỳ nhận định việc đặt ra vấn đề về phân cấp của CP, các Bộ cho chính quyền TP. Hồ Chí Minh là cấp thiết và các nội dung đang có trong dự thảo là hoàn toàn xác đáng, bởi các quy định này sẽ vừa giúp phát huy tốt sự chủ động, tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền TPHCM, vừa bảo đảm tương thích với việc phân quyền mạnh của Quốc Hội cho TPHCM từ các cơ chế thí điểm đặc thù thời gian qua và hiện nay. Về các đóng góp chi tiết đối với dự thảo, đầu tiên, GS. TS. Mai Hồng Quỳ cho rằng cần có sự cân nhắc về hình thức pháp lý, căn cứ pháp lý ban hành nghị định để phù hợp với các quy định nêu tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Góp ý tiếp theo liên quan đến sự cần thiết và tính quy phạm của Điều 2 Dự thảo, theo GS.TS. Mai Hồng Quỳ, với các điều khoản mang tính định hướng, ban soạn thảo có thể cân nhắc việc không đưa vào bởi Nghị định này đang tập trung vào mục tiêu đưa ra các chỉ dẫn cụ thể. Liên quan đến Điều 3 về Nguyên tắc phân cấp, GS.TS. Mai Hồng Quỳ cũng đã có những nhận định và góp ý chi tiết đối với một số nguyên tắc. Thông qua việc góp ý điều chỉnh cách diễn đạt ở một số nguyên tắc thuộc Điều 3 Nghị định, tại Hội nghị, GS.TS. Mai Hồng Quỳ đã nhấn mạnh về việc cần đảm bảo sự phân cấp mạnh mẽ, hướng đến tự chủ, tự chịu trách nhiệm cao nhất của chính quyền thành phố. Yếu tố thanh tra, kiểm tra của các cơ quan nhà nước phân cấp cũng cần được minh thị rõ ràng hơn về mặt chủ thể; đồng thời, song song với việc đảm bảo thanh tra, kiểm tra, vấn đề đảm bảo về điều kiện để thực hiện thẩm quyền phân cấp cũng phải được bổ sung trong nguyên tắc. Cuối cùng, GS.TS. Mai Hồng Quỳ cũng đưa ra các lưu ý về việc đảm bảo áp dụng pháp luật thống nhất. Theo đó, đây là quy định giành riêng cho TPHCM và khác với các quy định chung trong các lĩnh vực, việc xung đột, mâu thuẫn là có thể có, do đó cần đặt ra nguyên tắc giải quyết xung đột theo hướng “trong trường hợp có mâu thuẫn với các quy định khác thì ưu tiên áp dụng Nghị định này”.

LS. Lương Văn Lý – Cố vấn cao cấp Công ty Luật TNHH Global Vietnam Lawyers, Trọng tài viên VIAC cũng đưa ra các nhận định và đóng góp một số kiến nghị tại Hội nghị. Theo LS. Lương Văn Lý, Nghị quyết 98 được ban hành là một bước ngoặt lớn với Thành phố, Nghị quyết này cũng thể hiện rõ tinh thần và quyết tâm phân cấp, tăng thêm tính tự chủ cho TPHCM trong những lĩnh vực then chốt như đầu tư và thu hút đầu tư; tài chính, ngân sách; quy hoạch; tổ chức bộ máy chính quyền…… nhằm phát huy mạnh mẽ hơn nữa tiềm lực của Thành phố. Trên cơ sở Nghị quyết 98, dự thảo Nghị định phân cấp quản lý được đưa ra đã làm rõ hơn một số vấn đề, xác định rõ hơn về trọng tâm phân cấp. Tuy vậy, bản thân Nghị định cũng còn chưa thực sự hoàn thiện. Nghị định này cần bổ sung thêm các nội dung để tương thích với nội dung của Nghị quyết 98 và cũng cần quy định cụ thể, chính xác hơn ở một số điều khoản. Dự thảo Nghị định còn thiếu điều khoản thi hành, đặc biệt để quy định về việc điều chỉnh, sửa đổi một số điều khoản trong các Nghị định đang có hiệu lực (ví dụ: Nghị định 52/2013 về Thương mại điện tử;Nghị định 163/2016 về thi hành Luật Ngân sách nhà nước; Nghị định 46/2014 về Thu tiền thuê đất và mặt nước). LS. Lương Văn Lý cho rằng, với Nghị định này nói riêng và các văn bản quy phạm khác nhằm triển khai Nghị quyết 98 nói chung, Thành phố nên xem xét có thêm một nhóm chuyên gia độc lập để hỗ trợ, đóng góp ý kiến để hoàn thiện và đầy đủ hơn về mặt pháp lý.

Ngoài các đóng góp nói trên, từ góc độ chuyên gia công nghệ thông tin, TTV Nguyễn Tuấn Hoa – Trọng tài viên VIAC cũng có những nhận định và kiến nghị đối với dự thảo Nghị định liên quan đến vấn đề phân cấp quản lý về khoa học và công nghệ của Thành phố. Về khía cạnh giáo dục, đại diện cho khối các cơ sở đào tạo, PGS.TS. Lê Vũ Nam – Phó Hiệu trưởng Đại học Kinh tế Luật ĐHQG TP. Hồ Chí Minh, Trọng tài viên VIAC cũng đã có những đề xuất về việc cần tăng cường hơn các quy định về phân cấp quản lý trong lĩnh vực giáo dục, nâng cao sự chủ động hơn của Thành phố trong lĩnh vực này.

Bên cạnh tham luận của các trọng tài viên VIAC, nhiều góp ý khác từ các cơ quan ban ngành, hiệp hội, doanh nghiệp cũng được đưa ra thảo luận. Kết thúc Hội nghị, các ý kiến đều được lãnh đạo Thành phố tiếp thu và cân nhắc cho việc điều chỉnh dự thảo Nghị định.