Tọa đàm Mô hình Hợp tác công tư trong xây dựng và vận hành các nhà máy xử lý nước thải và chất thải rắn tại Việt Nam.

Sáng ngày 05/07/2022, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), Ủy ban quan hệ đối tác công tư thuộc Ủy ban Quốc gia về phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh với sự hỗ trợ kỹ thuật của Cơ quan phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) tổ chức Tọa đàm với chủ đề Mô hình hợp tác công – tư trong xây dựng và vận hành các nhà máy xử lý nước thải và chất thải rắn tại Việt Nam. Đây là hoạt động trong khuôn khổ Dự án “Hỗ trợ kỹ thuật nhằm nâng cao năng lực, tăng cường khả năng thích ứng và phát triển bền vững” của USAID phối hợp với VCCI và VIAC.

Toàn cảnh tọa đàm

Theo đó, vấn đề xử lý nước thải, chất thải rắn tại đô thị và các khu công nghiệp là một vấn đề cấp bách, gây nhiều khó khăn và bức xúc cho xã hội trong thời gian dài, cần được quan tâm để tìm giải pháp bền vững. Với công nghệ hiện đại ngày nay, rác thải được coi là nguồn tài nguyên quý giá và vòng đời của nước thải có thể được rút ngắn để chuyển thành nước sạch, phục vụ hiệu quả cho đời sống con người. Song, để triển khai được các công nghệ hiện đại này vào thực tế, không chỉ cần chính sách phù hợp của Nhà nước mà còn cần nguồn lực tài chính đầu tư lớn. Áp dụng phương thức PPP trong lĩnh vực xử lý nước thải, chất thải rắn được cho là một hướng đi triển vọng, nhờ nguồn lực dồi dào và sự năng động của khối tư nhân cùng tham gia cải thiện mạnh mẽ chất lượng môi trường đô thị. Tuy nhiên, để hiện thực hóa được phương thức này vào cuộc sống, vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức.

TS. Vũ Tiến Lộc – Chủ tịch Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban kinh tế của Quốc hội phát biểu khai mạc Tọa đàm

Phát biểu khai mạc Tọa đàm, TS. Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch VIAC, Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã chia sẻ thông tin “Hiện nay, song song với việc thu hút, khuyến khích các hoạt động đầu tư, kinh doanh, nhằm đẩy nhanh tăng trưởng kinh tế và đô thị hóa là những áp lực ngày một nặng nề hơn đối với nhiệm thu gom, xử lý nước thải, chất thải rắn đô thị. Ở các nước phát triển, bản thân rác thải, nước thải đã được chuyển thành nguồn tài nguyên tái tạo lớn và những nước này đang hướng tới sang nền kinh tế tuần hoàn, đem lại sự phát triển bền vững”.

TS. Vũ Tiến Lộc cũng cho rằng “Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đã ký và ban hành Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 với mục tiêu cụ thể: đến năm 2030 được Chiến lược đặt ra gồm tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định đạt 95%. Tỷ lệ nước thải đô thị được thu gom và xử lý đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định lần lượt đạt trên 50% đối với đô thị loại II trở lên và 20% đối với các loại đô thị còn lại. Tại Nghị quyết đại hội XIII cũng có mục chỉ tiêu xử lý nước thải là 70%. Theo đó, chỉ tính riêng trong lĩnh vực xử lý nước thải, việc tăng chỉ tiêu từ 15% lên 70% trong vòng 10 năm tới cần nguồn đầu tư rất lớn từ 10-20 tỷ USD”.

“Để hiện thực hóa mục tiêu trên, cần tìm hiểu giải pháp kỹ thuật, công nghệ, đồng thời nâng cao vai trò cộng đồng, thực hiện xã hội hoá nhằm phát huy mọi nguồn lực tham gia quản lý nước thải và chất thải rắn ngày càng tốt hơn”, TS Vũ Tiến Lộc nói.

Ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục môi trường, Bộ Tài nguyên & Môi trường trình bày tại Tọa đàm

Thông tin tại buổi Tọa đàm, Ông Nguyễn Thượng Hiền, Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết, thống kê năm 2021, tổng khối lượng chất thải rắn phát sinh trên địa bàn 45/63 tỉnh/thành phố là khoảng 51.586 tấn/ngày. Ước tính lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tăng 10-16% mỗi năm. Mặc dù tỉ lệ thu gom chất thải rắn sinh hoạt đô thị ở mức cao, khoảng 96,28%, đáp ứng mục tiêu đặt ra tại Chiến lược quốc gia về quản lý tổng hợp chất thải rắn đến năm 2025, tầm nhìn đến 2050, tuy nhiên khoảng 71% chất thải rắn sinh hoạt thu gom được xử lý bằng phương pháp chôn lấp.

Đầu tư phát triển hệ thống xử lý chất thải rắn sinh hoạt chủ yếu sử dụng nguồn vốn ngân sách nhà nước, trong đó vốn vay ODA là chính. Theo nghiên cứu của Ngân hàng Thế giới (World Bank), đối với chi phí xử lý rác thải rắn, hiện 75% là do Chính phủ đang tài trợ chi phi vận hành.

Nước thải công nghiệp cũng đang trở thành vấn đề cấp thiết với hàng ngày phát sinh khoảng 650.000 m3. Trong đó, có 88% trong tổng số 697 cụm công nghiệp chưa có hệ thống xử lý nước thải tập trung. Lượng nước thải sinh hoạt tại Việt Nam phát sinh khoảng 3.650 triệu m3/ngày đêm. Trong đó xử lý tập trung mới khoảng 10%.

Theo Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn 2050 mục tiêu đến năm 2030, tỷ lệ chất thải rắn sinh hoạt đô thị được thu gom, xử lý đảm bảo tiêu chuẩn, quy chuẩn theo quy định đạt 95%; Nghị quyết đại hội XIII đặt mục chỉ tiêu xử lý nước thải là 70%. Như vậy, nhu cầu vốn cho việc xử lý chất thải là rất lớn. Chỉ tính riêng trong lĩnh vực xử lý nước thải, việc tăng chỉ tiêu từ 15% lên 70% trong vòng 10 năm tới cần nguồn đầu tư từ 10-20 tỷ USD.

Đồng quan điểm đã nêu, trong phần tham luận của mình, ông Đoàn Tiến Giang – Chuyên gia về Hợp tác công - tư (PPP), Dự án AEO, Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) cũng chỉ ra một số khó khăn trong việc áp dụng PPP vào lĩnh vực xử lý chất thải rắn như: ít khả thi tài chính; nguồn cung không chắc chắn; lượng điện tái chế không chắc chắn; hợp đồng PPP còn phức tạp; khó xác định kết quả đầu ra.

Trước thực trạng đã nêu, để tìm hướng đi cho phương thức PPP trong lĩnh vực xử lý nước thải, chất thải rắn tại Việt Nam, xung quanh phiên thảo luận, các đại biểu, chuyên gia cùng đại diện các cơ quan quản lý nhà nước tại các tỉnh, thành phố như Đà Nẵng, Hải Phòng, Ninh Bình, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Thái Bình và Long An cũng đã có những tham luận chia sẻ, cung cấp thêm nhiều thông tin thực tế, những góc nhìn khác nhau liên quan đến nội dung tìm kiếm các mô hình hợp tác công - tư hiệu quả.