Hội thảo "Thương mại điện tử và những vấn đề pháp lý quan trọng"

Ngày 15/4 vừa qua tại Hà Nội, trong khuôn khổ Chương trình Hội chợ quốc tế Việt Nam - VIETNAM EXPO lần thứ 30, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã tổ chức Hội thảo “Thương mại điện tử và những vấn đề pháp lý quan trọng”. Ông Phan Trọng Đạt - Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Phó Giám đốc thường trực Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) đã tham gia phát biểu, đóng góp ý kiến tại hội thảo.

Theo Sách Trắng thương mại điện tử năm 2020, tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử Việt Nam tiếp tục duy trì ở mức trên 30% và quy mô khoảng 15 tỷ USD. Thương mại điện tử và internet sẽ thay đổi toàn diện các phương thức hoạt động kinh doanh. Do đó, doanh nghiệp cần mở rộng các kênh tương tác với khách hàng, thông qua bán hàng đa kênh. Nếu doanh nghiệp không nhanh chóng bắt kịp sự phát triển của thương mại điện tử thì sẽ bị tụt hậu. Đặc biệt, nếu như trước kia, các hiệp định thương mại tự do không có những điều khoản cụ thể về thương mại điện tử thì giờ đây, lĩnh vực này đã thành một khía cạnh mới được quan tâm trong các hiệp định.

Cụ thể, theo ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM), Bộ Kế hoạch và Đầu tư, có thể kể đến trong Hiệp định Đối tác toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có các chính sách chung như: Cam kết không đánh thuế xuất nhập khẩu đối với truyền dẫn điện tử; cam kết không phân biệt đối xử giữa các sản phẩm kinh tế số tương tự nhau; các cam kết liên quan đến bảo vệ người tiêu dùng; pháp luật về bảo vệ người tiêu dùng trên môi trường mạng trước gian lận, lừa đảo trong thương mại điện tử; pháp luật để bảo vệ thông tin cá nhân của người dùng trong thương mại điện tử… Trong Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) có quy định không áp dụng các loại thuế hải quan đối với giao dịch điện tử. Đồng thời cũng cam kết hợp tác thông qua việc duy trì đối thoại về các vấn đề quản lý được đặt ra trong thương mại điện tử. Đối với Hiệp định Đối tác Kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) cũng đã có quy định nhằm thuận lợi hóa thương mại và ban hành quy định bảo vệ người tiêu dùng để ngăn chặn gian lận, lừa đảo trên thương mại điện tử… Theo đó, việc tìm hiểu và chuẩn bị có ý nghĩa quan trọng để tận dụng hiệu quả các cơ hội từ các hiệp định này đối với thương mại điện tử.

Theo ông Phan Trọng Đạt, Phó Tổng Thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Phó Giám đốc thường trực Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC) thuộc VIAC, mặc dù có nhiều tiềm năng nhưng thương mại điện tử cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro lẫn thách thức đối với tất cả các bên liên quan.

Cụ thể, sàn thương mại điện tử phải có trách nhiệm kiểm tra, giám sát, đối chiếu thông tin từ người cung cấp/người bán, đồng thời kiểm soát chất lượng hàng hóa, tránh hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng xuất hiện trên sàn của mình.

Nhà cung cấp sẽ chịu rủi ro khi không kiểm soát được số lượng, chất lượng hàng hóa khi sàn cung cấp hàng hóa cho người tiêu dùng; rủi ro về vấn đề thanh toán, quảng cáo, khuyến mại. Cùng với đó là khả năng liên đới chịu trách nhiệm trong trường hợp hàng hóa sai sót, lỗi trong quá trình giao dịch giữa sàn và người tiêu dùng.

Còn người tiêu dùng sẽ phải đối mặt với nguy cơ về lừa đảo, nhận hàng kém chất lượng; rủi ro trong vấn đề thanh toán; thiếu hoặc không có thông tin chính xác về người cung cấp, doanh nghiệp cung cấp hàng hóa để khiếu nại khi việc giao nhận, hủy đơn hàng không đúng theo cam kết ban đầu…

Theo ông Đạt, chính những rủi ro trên có thể dẫn đến những tranh chấp thương mại trên các sàn. Để giải quyết vấn đề này, có hai hình thức mà doanh nghiệp có thể sử dụng đó là thương lượng hoặc hòa giải. Đối với hình thức thương lượng, các bên có quyền tự nguyện bàn bạc, thỏa thuận nhằm loại bỏ tranh chấp mà không cần sự can thiệp của bên thứ ba.

Đối với hình thức hòa giải, các bên giải quyết tranh chấp với sự tham gia của bên thứ ba làm trung gian để hỗ trợ tìm phương án giải quyết.

Trong đó, kết quả thương lượng không có tính ràng buộc các bên, ngược lại, kết quả hòa giải thành được các bên tự nguyện thi hành, buộc yêu cầu công nhận tại tòa án và được thi hành theo pháp luật về thi hành án dân sự. Chính vì vậy, phương thức hòa giải được coi là biện pháp hữu hiệu để giải quyết các tranh chấp có xảy ra khi giao dịch trên sàn thương mại điện tử.

Hơn hết, các chuyên gia cho rằng cần sớm hoàn thiện khuôn khổ pháp lý về thương mại điện tử để có thể phát triển lĩnh vực này xứng với tiềm năng.