Toàn cảnh Diễn đàn
Ngày 04 tháng 4 năm 2025, Diễn đàn Khoa học về Trọng tài – Hòa giải 2025 với chủ đề "Quản trị thời gian trong tố tụng trọng tài: Yêu cầu từ thực tiễn và các công cụ thực hiện" đã diễn ra thành công tốt đẹp với sự phối hợp tổ chức của Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh (ULAW) và Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh. Diễn đàn năm nay thu hút hơn 200 đại biểu, bao gồm luật sư, chuyên gia, trọng tài viên, hòa giải viên, đại diện pháp chế doanh nghiệp, giảng viên và nhà nghiên cứu, cùng tham gia thảo luận về các vấn đề trọng tâm trong lĩnh vực giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài và Hòa giải.
PGS.TS. Phạm Duy Nghĩa - Thành viên Hội đồng Trung tâm, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Đào tạo Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIART)
Mở đầu Diễn đàn, PGS.TS. Phạm Duy Nghĩa - Thành viên Hội đồng Trung tâm, Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Đào tạo Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIART) đã có bài phát biểu khai mạc. PGS. TS. Phạm Duy Nghĩa đánh giá, một nền kinh tế hiện đại, năng động sẽ đi cùng với nhiều thách thức mới cho cộng đồng doanh nghiệp, từ đây, kéo theo các tranh chấp. Ở góc độ của trung tâm trọng tài và một trọng tài viên đã giải quyết nhiều vụ tranh chấp, PGS.TS. Nghĩa nhận thấy, quá trình giải quyết tranh chấp chỉ thực sự hiệu quả khi tiết kiệm thời gian, chi phí của doanh nghiệp. Pháp luật về trọng tài của Việt Nam hiện nay còn khá chung chung, một mặt đang để cửa mở để các trung tâm trọng tài, hội đồng trọng tài và các bên tranh chấp được quyền linh hoạt trong việc giải quyết vụ tranh chấp. Mặt khác, sự thiếu cụ thể này cũng đặt ra những thách thức nhất định. Theo đó, ông Nghĩa nhấn mạnh sự cần thiết phải xây dựng những quy định cụ thể và chuẩn hóa quy trình giải quyết tranh chấp, từ đó hướng tới phát triển các phương thức giải quyết tranh chấp ngoài tòa án nhanh chóng nhưng vẫn đảm bảo tính minh bạch, công bằng.
PGS.TS. Trần Việt Dũng – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, Trọng tài viên VIAC
PGS.TS. Trần Việt Dũng – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, Trọng tài viên VIAC chia sẻ đến Diễn đàn. Ông Dũng cho biết, Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh – với vai trò là cơ sở đào tạo luật đầu ngành, luôn đồng hành và ủng hộ các hoạt động học thuật, nghiên cứu, đặc biệt trong các lĩnh vực đang nhận được ngày càng nhiều hơn của cộng đồng như trọng tài – hòa giải hay các phương thức giải quyết tranh chấp ngoài tòa án nói chung. Theo ông, việc Diễn đàn quy tụ được nhiều chuyên gia uy tín, có bề dày kinh nghiệm để thảo luận sâu về các vấn đề từ góc độ lý thuyết đến thực tiễn là điều hết sức giá trị. Đây không chỉ là cơ hội để chia sẻ kiến thức mà còn góp phần xây dựng những kiến nghị thiết thực nhằm hoàn thiện khung pháp lý, nâng cao hiệu quả áp dụng trọng tài và ADRs tại Việt Nam. Diễn đàn AMS năm 2025 cũng là lần thứ ba Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh phối hợp cùng VIAC triển khai. Điều này cũng thể hiện sự đồng hành và cam kết của nhà trường đối với sự phát triển của ngành luật mà còn mở ra nhiều cơ hội hợp tác đa phương, giúp củng cố vị thế của hệ thống trọng tài Việt Nam trên trường quốc tế.
LS. Nguyễn Văn Hậu - Ủy viên Thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh
LS. Nguyễn Văn Hậu - Ủy viên Thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam, Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP. Hồ Chí Minh phát biểu Dẫn đề: “Tầm quan trọng của quản trị thời gian trong giải quyết tranh chấp”. Theo ông Hậu, trọng tài thương mại là cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập, hiệu quả, nhanh chóng, bảo vệ quyền lợi của các bên với đội ngũ trọng tài viên giàu kinh nghiệm, phương thức này ngày càng được doanh nghiệp quan tâm nhờ tính linh hoạt và tốc độ. Tuy nhiên, thực tế cho thấy một số vụ việc bị kéo dài không cần thiết, phần nào làm giảm hiệu quả của trọng tài. Nguyên nhân chủ yếu đến từ cả sự thiếu cụ thể trong các quy định pháp luật, từ năng lực điều phối của Hội đồng Trọng tài, tổ chức trọng và từ sự hợp tác của các bên tranh chấp. Nhắc lại lời của Đồng chí Tô Lâm – Tổng Bí thư Đảng “Nhà nước cần cải cách hệ thống tư pháp thương mại, rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp hợp đồng, giảm thiểu chi phí và rủi ro cho Doanh nghiệp, giảm tình trạng hợp đồng bị vi phạm mà không có chế tài, tăng cường tính minh bạch và hiệu quả của Tòa án kinh tế, Trọng tài thương mại”, ông Hậu nhấn mạnh tính cấp thiết cần có cơ chế kiểm soát chặt chẽ, hướng dẫn cụ thể, điều chỉnh các bên liên quan nhằm đảm bảo trọng tài phát huy đúng vai trò là phương thức giải quyết tranh chấp nhanh gọn, minh bạch và hiệu quả.
Với cấu trúc dưới dạng các phiên thảo luận, trong đó gồm 02 phiên chính là: Phiên toàn thể và Phiên chuyên môn, Diễn đàn Khoa học AMS 2025 đã cung cấp cho người tham dự nhiều thông tin bổ ích dưới góc độ học thuật và thực tiễn về hoạt động quản trị thời gian trong giải quyết tranh chấp tại trọng tài.
Các chuyên gia Phiên 01 - Phiên Toàn thể
Phiên 01 - Phiên Toàn thể với chủ đề: “Quản trị thời gian trong tổ chức phiên họp giải quyết tranh chấp tại trọng tài” diễn ra với sự điều phối của LS. Nguyễn Mạnh Dũng - Giám đốc ADR Vietnam Chambers LLC, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC), Hòa giải viên Trung tâm Hòa giải Việt Nam (VMC), cùng sự tham gia của các chuyên gia: LS. Lương Văn Lý - Cố vấn Cao cấp Công ty Luật TNHH Global Vietnam Lawyers, Trọng tài viên VIAC; LS. Nguyễn Quốc Vinh - Luật sư Sáng lập Công ty Luật TNHH Scientia, Trọng tài viên VIAC, Hoà giải viên VMC và LS. Vũ Lê Bằng - Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH Nishimura & Asahi Việt Nam. Theo đó, phiên thảo luận tập trung phân tích, trao đổi, phản biện và kiến nghị về các chủ điểm gồm: (i) Giới hạn thời lượng, số lượng phiên họp và phân chia thời gian tổ chức phiên họp hiệu quả; (ii) Vấn đề hoãn phiên họp: Ảnh hưởng và các cân nhắc và (iii) Xử lý việc cung cấp tài liệu, chứng cứ mới tại phiên họp. Các chuyên gia nhận định, hiện nay quy định pháp luật ở hầu hết các quốc gia hay quy tắc trọng tài của các trung tâm trọng tài đều không đặt ra giới hạn cụ thể về số lượng và thời gian tổ chức phiên họp giải quyết tranh chấp. Xét về ưu điểm, điều này giúp các bên có nhiều thời gian chuẩn bị, trình bày các luận điểm, thu thập chứng cứ, tuy vậy, nó lại gián tiếp tạo nên những khuyết điểm khiến tính hiệu quả của trọng tài giảm xuống. Bên cạnh việc tổ chức phiên họp nhiều lần, vấn đề về hoãn phiên họp cũng là nội dung được thảo luận sôi nổi tại phiên làm việc. Theo đó, các chuyên gia đều đồng tình rằng, yêu cầu hoãn phiên họp thời gian qua ngày càng trở nên phổ biến. Việc các bên, vì nhiều lý do hợp lý hoặc không hợp lý, xin hoãn phiên họp khiến tiến độ giải quyết tranh chấp kéo dài. Nhằm giải quyết vấn đề này, quy định tại Luật Trọng tài thương mại 2010 (khoản 6 Điều 21 và Điều 57) và Quy tắc Trọng tài VIAC (Điều 26, 38) quy định khá chi tiết về tính hợp lệ của yêu cầu hoãn và quyền quyết định của Hội đồng Trọng tài với yêu cầu này. Tuy nhiên, thực tế áp dụng lại phát sinh nhiều vấn đề, buộc Hội đồng Trọng tài phải cân nhắc các yếu tố cần thiết để vừa không đảm bảo mất công bằng với các bên nhưng cũng tránh trì hoãn quá trình giải quyết tranh chấp. Sau cùng, với mục tiêu làm rõ các yếu tố gây ảnh hưởng đến việc tổ chức hiệu quả phiên họp, các chuyên gia cũng đưa ra những thực tiễn và đánh giá về vấn đề nộp bổ sung tài liệu, chứng cứ ngay tại phiên họp. Luật hay quy tắc của các trung tâm đều không ngăn cản các bên nộp tài liệu, chứng cứ làm rõ, lập luận cho yêu cầu khởi kiện trong suốt quá trình tố tụng, kể cả tại phiên họp. Nhưng việc này lại đang có xu hướng bị lạm dụng và trở thành một trong những chiến thuật được một số bên sử dụng nhằm kéo dài thời gian phiên họp hoặc mở ra những phiên tiếp theo mặc dù không thật sự cần thiết. Từ những thực trạng và các bất cập tồn tại nói trên, các chuyên gia đều nhận định rằng cần thiết phải có những thay đổi, hướng dẫn cụ thể hơn cho các bên, Hội đồng Trọng tài về cách thức tham gia, điều phối phiên họp giải quyết tranh chấp hiệu quả. Cùng với đó, để đi vào khuôn khổ, quy tắc của các trung tâm trọng tài cũng cần chi tiết hơn, đặc biệt về quy định liên quan đến hoãn phiên họp, đệ trình tài liệu chứng cứ; có như vậy, thời gian giải quyết tranh chấp mới đảm bảo, nâng cao được tính hiệu quả của phương thức trọng tài.
Các chuyên gia Phiên 02 - Phiên Toàn thể
Tiếp nối Phiên 1, Phiên 2 - Phiên Toàn thể với sự điều phối của LS. Châu Việt Bắc – Phó Giám đốc Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam – Chi nhánh tại TP. Hồ Chí Minh kiêm Phó Tổng thư ký Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam và sự tham gia của các diễn giả gồm: LS. Nguyễn Chính - Luật sư Thành viên Công ty Luật Hợp danh Nghiêm & Chính, Trọng tài viên VIAC, Hòa giải viên VMC; LS. Nguyễn Công Phú - Nguyên Phó Chánh Tòa Kinh tế TAND TP. Hồ Chí Minh; Luật sư Thành viên LNT & Partners; Trọng tài viên VIAC; LS. Phạm Quốc Tuấn – Luật sư điều hành Công ty Luật TNHH DIMAC, Trọng tài viên VIAC, Hòa giải viên VMC đã có những trao đổi chi tiết và phân tích nhiều thực tiễn về vấn đề “Kiểm soát các vấn đề phát sinh sau phiên họp giải quyết tranh chấp, hạn chế kéo dài vụ tranh chấp”. Mặc dù đã là giai đoạn sau cùng của quá trình giải quyết tranh chấp trọng tài, tuy nhiên thực tế vận hành tố tụng cho thấy, không ít vấn đề phức tạp có thể phát sinh sau thời điểm kết thúc phiên họp cuối cùng. Cụ thể, thời gian qua, trong một số vụ việc, các bên vẫn tiếp tục nộp bổ sung tài liệu, chứng cứ sau thời điểm phiên họp cuối cùng, khiến Hội đồng Trọng tài gặp nhiều khó khăn trong việc xem xét, cân nhắc chứng cứ và dự thảo phán quyết trọng tài. Rõ ràng, luật và quy tắc đã quy định về việc Hội đồng Trọng tài không có nghĩa vụ xem xét các tài liệu, chứng cứ mà các bên nộp sau thời điểm nói trên; tuy nhiên, việc cung cấp bổ sung này của các bên khiến Hội đồng Trọng tài, tổ chức trọng tài mất nhiều thời gian trong việc giải thích và xử lý khiếu nại (nếu có). Bên cạnh vấn đề từ phía các bên, các phát sinh từ chính Hội đồng Trọng tài cũng có thể trở thành nguyên nhân gây nên những trở ngại ở giai đoạn dự thảo phán quyết. Chẳng hạn, trong một số vụ tranh chấp phát sinh tình huống, trọng tài viên không thể tiếp tục thực hiện nhiệm vụ (do lý do bất khả kháng); trọng tài viên bị từ chối, thay đổi bởi các bên; trọng tài viên từ chối thực hiện nhiệm vụ...Các trường hợp này dù không quá phổ biến, nhưng cũng có thể trở thành một trong những thách thức lớn nếu không có hướng dẫn hoặc quy định cụ thể trong quy tắc hoặc luật trọng tài trong thời gian tới. Ngoài các tác động đến từ các bên hay hội đồng trọng tài, các chuyên gia cũng phân tích thêm một số các tác động khách quan khác liên quan đến việc thay đổi quy định pháp luật hoặc các sự kiện khách quan liên quan đến đối tượng tranh chấp, chủ thể tham gia tranh chấp. Dù không nhiều nhưng sự xuất hiện của các yếu tố trên có thể khiến quá trình dự thảo, ban hành phán quyết trọng tài bị ảnh hưởng, thậm chí, trong một số trường hợp, có khả năng phải mở lại phiên họp giải quyết tranh chấp. Từ những phân tích, thảo luận về thực tiễn tại Việt Nam kết hợp cùng việc đối chiếu quy định của một số quốc gia và quy tắc tại một số trung tâm trọng tài quốc tế, các chuyên gia cũng đưa ra nhiều khuyến nghị có giá trị ứng dụng cao. Theo đó, các chuyên gia đề nghị làm rõ hơn khái niệm về phiên họp cuối cùng cũng như quyền, nghĩa vụ của các bên khi phiên họp kết thúc. Cùng với đó, các chuyên gia cũng nhấn mạnh về việc gia tăng thẩm quyền của Hội đồng Trọng tài trong việc cân nhắc, xử lý các chứng cứ sau phiên họp cuối, đảm bảo các tài liệu, chứng cứ được xem xét đầy đủ, phán quyết trọng tài công bằng, đảm bảo quyền lợi cho các bên tranh chấp.
Các chuyên gia Phiên A - Phiên Chuyên môn
Sau Phiên Toàn thể vào buổi sáng, Phiên Chuyên môn được triển khai vào buổi chiều hướng đến mục tiêu thảo luận về một số công cụ kiểm soát thời gian giải quyết tranh chấp điển hình đang được vận dụng tại trọng tài quốc tế và tính khả thi khi triển khai tại Việt Nam. Mở đầu Phiên Chuyên môn, Phiên A về “Phân nhánh thủ tục nhằm rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp phức tạp” dưới sự điều phối của LS. Hoàng Nguyễn Hạ Quyên - Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH LNT & Thành viên, Trọng tài viên VIAC, Hòa giải viên VMC và sự tham gia của các chuyên gia gồm: LS. Lê Nết – Luật sư Thành viên Công ty Luật TNHH LNT & Thành viên, Trọng tài viên VIAC; LS. Lars Markert – Luật sư Thành viên Nishimura & Asahi; LS. Đặng Việt Anh – Luật sư Điều hành Công ty Luật TNHH ANHISA, Trọng tài viên VIAC, Hòa giải viên VMC. Tại Phiên này, các chuyên gia đã phân tích về các ưu, nhược điểm khi áp dụng thủ tục phân nhánh tố tụng để giải quyết tranh chấp tại trọng tài. Theo các chuyên gia, Hội đồng Trọng tài có thể cân nhắc việc áp dụng thủ tục phân nhánh khi nhận thấy vụ tranh chấp có diễn biến phức tạp và cần thiết phải phân chia thành các vấn đề để giải quyết lần lượt. Trên thực tế, có nhiều cách phân đoạn tố tụng, có thể theo hướng phân chia giải quyết các vấn đề về tố tụng, hình thức trước và sau đó là giải quyết các vấn đề về nội dung vụ tranh chấp; hoặc trong quá trình giải quyết các yêu cầu khởi kiện, Hội đồng Trọng tài cũng có thể nhóm các yêu cầu khởi kiện lại và phân ra để giải quyết sao cho hiệu quả và rút ngắn thời gian nhất. Các chuyên gia đều đồng ý rằng, việc phân nhánh thủ tục tố tụng là một giải pháp khoa học, cho phép Hội đồng Trọng tài, các bên giải quyết lần lượt và khép lại triệt để các vấn đề đang tranh cãi mà không phải trao đổi qua lại nhiều lần. Tuy nhiên, bản thân công cụ này cũng sẽ tiềm ẩn một số rủi ro và có thể trở thành chiến lược cho việc trì hoãn nếu các bên không có ý định muốn giải quyết nhanh chóng vụ tranh chấp. Những bất cập cần được lưu ý có thể kể đến đó là việc phân nhánh thủ tục tố tụng có thể dẫn đến tình trạng vượt quá thẩm quyền nếu Hội đồng Trọng tài không kiểm soát tốt hoặc Hội đồng Trọng tài giải quyết không toàn diện các vấn đề sau khi phân nhánh thủ tục tố tụng. Điều này có thể dẫn đến nguy cơ hủy phán quyết trọng tài. Qua những phân tích về ưu - nhược điểm cũng như so sánh, đối chiếu thực tiễn tại Việt Nam và quốc tế, các chuyên gia cũng có một số khuyến nghị cho Hội đồng Trọng tài và các bên khi áp dụng thủ tục phân nhánh tố tụng. Theo đó, để việc phân nhánh thủ tục tố tụng đạt được hiệu quả, về phía Hội đồng Trọng tài cần có sự đánh giá về diễn biến tranh chấp, khả năng kéo dài tố tụng, phản ứng của các bên để đề nghị hoặc quyết định áp dụng thủ tục phân nhánh. Về phía các bên tranh chấp, khi quyết định áp dụng thủ tục phân nhánh tố tụng, các bên, đặc biệt là luật sư (đại diện ủy quyền hoặc bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp) cần có tinh thần phối hợp, chuẩn bị các tài liệu, chứng cứ đầy đủ để giải quyết các vấn đề dứt điểm; tránh để việc phân nhánh gây ra tác dụng ngược, gây kéo dài tranh chấp và ảnh hưởng đến chi phí, nguồn lực của các bên.
Các chuyên gia Phiên B - Phiên Chuyên môn
Tiếp nối Phiên A, Phiên B được triển khai với sự dẫn dắt của PGS.TS. Trần Việt Dũng – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật TP. Hồ Chí Minh, Trọng tài viên VIAC và sự tham gia của các chuyên gia: LS. Nguyễn Thị Thanh Minh - Cố vấn cấp cao và Trưởng bộ phận Giải quyết tranh chấp của ACSV Legal; LS. Ng Kim Beng – Luật sư Điều hành Rajah & Tann Singapore LLP; LS. Nicky Balani – Giám đốc Bộ phận Trọng tài và Hòa giải Quốc tế, Trung tâm Trọng tài Thái Lan (THAC) tiến hành bàn luận về các vấn đề liên quan đến “Áp dụng thủ tục rút gọn trong giải quyết tranh chấp không phức tạp”. Trả lời câu hỏi thủ tục rút gọn sẽ nên được áp dụng trong trường hợp nào, các chuyên gia đều đồng tình rằng đây là giải pháp tối ưu cho những tranh chấp có tính chất đơn giản, không đòi hỏi quá nhiều giai đoạn thu thập chứng cứ cũng như xem xét phức tạp trên thế giới và cũng đang có xu hướng xuất hiện nhiều hơn ở Việt Nam. Tuy vậy, các chuyên gia cũng chỉ ra, thủ tục rút gọn tuy giúp rút ngắn thời gian và giảm chi phí, nhưng việc áp dụng nó cần được cân nhắc kỹ lưỡng dựa trên mức độ phức tạp của vụ việc và sự đồng thuận của các bên liên quan, nhằm tránh rủi ro về việc bỏ sót những chi tiết quan trọng dẫn đến việc không đảm bảo được tính công bằng của kết quả vụ tranh chấp. Điều đáng chú ý là, hiện nay vẫn chưa có một quy chuẩn thống nhất về quy trình của thủ tục rút gọn trên toàn cầu, điều này đồng nghĩa với việc các trung tâm trọng tài và các bên có thể tự do thỏa thuận các quy trình rút gọn phù hợp với hoàn cảnh cụ thể của từng vụ tranh chấp – có thể là cắt giảm thời gian cho từng giai đoạn nhất định nhưng vẫn duy trì cấu trúc cơ bản, hoặc thậm chí loại bỏ một số bước như tham vấn chuyên gia, đệ trình chứng cứ nhiều lần hay tổ chức nhiều phiên họp,… miễn là đảm bảo được tính minh bạch, công bằng và hiệu quả trong quá trình giải quyết tranh chấp. Vì vậy, khi lựa chọn áp dụng quy trình rút gọn tại một trung tâm trọng tài cụ thể, các bên cần xem xét kỹ các quy định của trung tâm đó và tìm hiểu cặn kẽ để tuân thủ, từ đó phát huy hết tính hiệu quả của thủ tục rút gọn so với quy trình thông thường. Bên cạnh đó, theo thông lệ tại một số tổ chức trọng tài và tại VIAC, các vụ tranh chấp theo thủ tục rút gọn thường được giải quyết bởi một trọng tài viên duy nhất, điều này một mặt giúp các bên nhanh chóng có được kết quả giải quyết vụ tranh chấp nhưng cũng đặt ra nhiều trọng trách hơn cho trọng tài viên, khi họ phải quyết định linh hoạt các vấn đề thủ tục trong khi vẫn đảm bảo rằng quá trình tố tụng tuân thủ nghiêm ngặt các nguyên tắc cơ bản của sự khách quan, công bằng và hiệu quả.
Toàn cảnh Diễn đàn
Sự kiện này cũng đánh dấu bước khép lại chuỗi Hội thảo chuyên đề và Diễn đàn khoa học về Trọng tài - Hòa giải năm 2025 (AMS 2025). AMS 2025 tiếp tục ghi nhận năm thứ ba liên tiếp chuỗi sự kiện thường niên này được triển khai, đóng vai trò là không giản trao đổi, chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm thực tiễn về Trọng tài và Hòa giải.
📑 Tài liệu sự kiện: Vui lòng truy cập tại ĐÂY
📷 Hình ảnh sự kiện: Vui lòng tham khảo tại ĐÂY
NghiGioToHungVuong/thumba.JPG)
.png "Trường đại học ngoại thương"){kind=logo}
